اصطلاحات قلمبه و سلمبه در نگاه اول حس خوبی به آدم نمی‌دهد. مخصوصا اگر از آن طرف آب آمده باشد. آدم دلش می‌خواهد بداند چه معنایی دارد، اما یا حوصله ندارد پیگیرش شود یا برایش سخت است از دیگران بپرسد. اصطلاح گریدهای پلی اتیلن در لوله‌ها و اتصالات یکی از این چیزها است.
اگر با لوله‌ها و اتصالات PE سروکار داشته‌اید و اصطلاحات PE100، PE80 و PE63 به گوش‌تان خورده و کنجکاو شده‌اید، جای خوبی آمده‌اید. می‌خواهیم در این‌جا خیلی ساده و کوتاه و صاف و پوست‌کنده انواع گریدهای پلی اتیلن را برای‌تان توضیح دهیم.
گریدهای پلی اتیلن دقیقا چه چیزی را نشان می‌دهد؟
این گریدها سه دسته اصلی دارند: PE100، PE80 و PE63. منظور از این اعداد، نوع و کیفیت مواد اولیه‌ای است که برای ساخت لوله و اتصالات پلی اتیلن استفاده شده است. اگر بخواهیم کمی دقیق‌تر و علمی‌تر به شما بگوییم، نوع ساختار مولکولی در مواد اولیه‌ی پلی اتیلن، گرید را تعیین می‌کند. یعنی بستگی به این دارد که زنجیره‌های پلی اتیلن در ساختار مولکولی چه‌طور به هم وصل شده‌اند.
اصلا نیازی نیست از این توضیحات بترسید! اگر هم متوجه نشدید فدای سرتان. خلاصه‌اش می‌شود این‌که هرچه گریدهای پلی اتیلن عدد بالاتری باشد، نشان می‌دهد که ماده‌ی اولیه با تراکم و کیفیت بهتری ساخته شده است. همین!
البته در نگاه من و شما، ظاهر لوله یا اتصال PE100 هیچ تفاوتی با گریدهای پایین‌تر ندارد. اما در کیفیت و تراکم مواد اولیه، از زمین تا آسمان فرق است.
بالا و پایین بودن گریدهای پلی اتیلن چه تاثیری روی محصول دارد؟ مزیت بالابودن گریدهای پلی اتیلن چیست؟
در بالا گفتیم که کیفیت و تراکم ماده‌ی اولیه در این گریدها متفاوت است. پس این درجه‌بندی مشخص می‌کند که اولا آن محصول چه فشاری را می‌تواند تحمیل کند و ثانیا چه مقدار مقاومت مکانیکی دارد.
به‌علاوه، بالاتر بودن گریدهای پلی اتیلن باعث می‌شود لوله و اتصالات دوام خیلی بالاتری داشته باشند و به این راحتی‌ها خراب نشوند. حتی کیفیت جوش هم به این گرید بستگی دارد و گرید بالاتر کار جوش را راحت‌تر و کیفیت جوش را بیشتر می‌کند.
مهم‌ترین و رایج‌ترین گریدهای پلی اتیلن چیست؟
الف) گرید PE63
این گرید تقریبا دیگر منسوخ شده است. قدیم‌ها تقریبا رایج بود و حالا دیگر چندان استفاده نمی‌شود. این نوع پلی اتیلن مقاومت کمی را تحمل می‌کند و نمی‌توان توقع تحمل فشارهای بالا را از آن داشت. البته می‌شود برای سیستم‌هایی که فشار پایینی دارند یا آبیاری سنتی استفاده کرد.
ب) گرید PE80
در گذشته خیلی رایج بود. مخصوصا برای خطوط آبرسانی و گازرسانی. این نوع پلی اتیلن فشار خیلی بیشتری را می‌تواند به نسبت نوع قبلی تحمل کند. هنوز هم که هنوز است، گرید PE80 حرف برای گفتن دارد و در بعضی مناطق استفاده می‌شود. دلیلش هم انعطاف‌پذیری بالا و عملکرد خیلی خوب است.
ج) گرید PE100
و اما می‌رسیم به پیشرفته‌ترین و مقاوم‌ترین نوع پلی اتیلن. البته تا به امروز زور علم و صنعت به این گرید رسیده. شاید در آینده بالاتر هم برود. این گرید فشار خیلی بالایی را می‌تواند تحمل کند و مقاومت و دوام خیلی زیادی دارد. به حدی که با خیال راحت می‌توانید وظیفه‌ی شبکه‌های آب، گاز، فاضلاب صنعتی، خطوط دریایی و هر پروژه‌ی حساس و بزرگ دیگری را به گردنش بیندازید. آخ هم نمی‌گوید.
اجازه بدهید به‌طور خلاصه، مقایسه‌ی انواع گریدهای پلی اتیلن را در جدول زیر خدمت شما تقدیم کنیم:
| گرید | مقاومت مکانیکی | ضخامت دیواره‌ی موردنیاز | تحمل فشار | کاربرد رایج |
| PE63 | کم | زیاد | پایین | آبیاری سنتی یا سیستم‌های قدیمی |
| PE80 | متوسط | متوسط | متوسط | آبرسانی و گازرسانی |
| PE100 | بالا | کم | بالا | سیستم‌های آب، گاز و فاضلاب صنعتی |
استفاده از کدامیک از گریدهای پلی اتیلن به‌صرفه‌تر است؟
اگر مطالب بالا را خوانده باشید، حتما با خودتان می‌گویید خب معلوم است. هرچه گرید لوله‌های پلی اتیلن پایین‌تر باشد ارزان‌تر است. اما این مساله به این سادگی که فکر می‌کنید نیست. اتفاقا به دلایل مختلفی، گرید بالاتر از نظر اقتصادی برای مصرف‌کننده به‌صرفه‌تر است. بگذارید توضیح بدهیم چرا.
1. گرید بالاتر در عین ضخامت پایین، تحمل فشار و مقاوت بیشتری دارد
برای مثال، لوله PE100 ضخامت کمتری نسبت به PE80 دارد. اما در عین حال فشار بیشتری را تحمل می‌کند و مقاومت مکانیکی بالاتری دارد. پس وزن لوله یا اتصالات با گرید بالاتر سبک‌تر است و در نهایت قیمتش هم کمتر می‌شود. علت این اتفاق این است که گریدهای بالا، کیفیت مواد اولیه‌ی بالاتری دارد و برای تحمل فشار زیاد، نیازی به ضخامت بالا ندارد.
2. وزن پایین‌تر باعث صرفه‌جویی در حمل‌ونقل و نصب می‌شود
مشخص است که هرچه وزن محصول پایین‌تر باشد، شما پول کمتری بابت حمل‌ونقل از جیب‌تان می‌رود. به‌علاوه، در نصب و اجرا هم دردسر کمتری دارد و باز هم از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر است.
۳. بالابودن گرید لوله‌های پلی اتیلن عمر و دوام محصول را بیشتر می‌کند
با خرید محصولات پلی اتیلن با گرید بالاتر، خیال‌تان راحت خواهد بود که تا سال‌های سال نیاز به تعویض و تعمیر ندارید. پس در این مرحله هم به نفع شما خواهد بود. تخمین زده شده که محصولات پلی اتیلن PE100 حدودا 50 سال دوام می‌آورند.
4. کار جوشکاری راحت‌تر می‌شود
بالا بودن کیفیت مواد اولیه، باعث می‌شود جوش‌پذیری لوله و اتصالات راحت‌تر و باکیفیت‌تر شود. این اتفاق هم باعث صرفه‌جویی در هزینه‌های شما می‌شود.
5. دبی یا جریان گاز، آب یا هر سیال دیگری بیشتر می‌شود
قبلا گفتیم که وقتی گرید لوله‌های پلی اتیلن بالاتر باشد، ضخامت کمتری دارد. ضخامت کمتر باعث می‌شود دبی یا جریان سیال داخل لوله، بیشتر باشد. یعنی در یک سایز معین، لوله PE100 دبی بیشتری را به نسبت گریدهای پایین‌تر برای شما فراهم می‌کند.
عددهای 63 و 80 و 100 در گریدهای پلی اتیلن از کجا آمده‌اند؟
این عددها نشان‌دهنده واحد MRS هستند. این کلمه مخفف کلمات زیر است: Minimum Required Strength. یعنی حداقل مقاومت موردنیاز. خلاصه‌اش یعنی آن لوله یا اتصالات تا چه‌قدر می‌تواند فشار داخلی را در مدت زمان طولانی در دمای 20 درجه سانتی‌گراد تحمل کند.
جدول زیر مقدار MRS را برای هر گرید نشان می‌دهد:
| مگاپاسکال (MRS) | گرید پلی اتیلن |
| 6.3 MPa | PE63 |
| 8.0 MPa | PE80 |
| 10.0 MPa | PE100 |
این مقاومت‌ها براساس آزمایش‌های استاندارد بین‌المللی به دست می‌آیند و نشان می‌دهند که ماده اولیه پلی اتیلن تا چه مقدار می‌تواند در برابر فشار دوام بیاورد. برای مثال، PE100 می‌تواند تا 10 مگاپاسکال را در طول زمان خیلی زیاد تحمل کند. PE80 تا 8 مگاپاسکال و PE63 تا 6.3 مگاپاسکال.